ދުސްތޫރީ ތާރީޚު - 1

29-01-2021

ގާނޫނު އަސާސީއެއް ލިޔެގެން އެމައްޗަށް ދިވެހި ދައުލަތް ހިންގުމުގެ ފިކުރު އެންމެ ފުރަތަމަ ހިނގައިގަތީ 1920 ގެ އަހަރުތަކުގެ ފަހުކޮޅުގައެވެ. މި ޚިޔާލުތަކުގެ އޮއިވަރުގެ ފަހަތުގައިވާ މައިގަނޑު ސިއްރަކީ، އޭރު ރަސްކަމުގެ ތަޚުތުގައި އިންނެވި މުޙަންމަދު ޝަމްސުއްދީނަށްފަހު އެރަދުންގެ ދަރިކަލުން، ޕްރިންސް ޙަސަން އިއްޒުއްދީން ރަސްކަމުގެ ތަޚްތަށް އަރާވަޑައިގަތުމަށް ސަރުކާރުގެ އިސްމަގާމުތަކުގައި އޭރު ތިއްބެވި ގިނަ ބޭފުޅުންނަށް ގަބޫލު ނުކުރެއްވުމެވެ. އެއީ އެކަމަށް އެކަށީގެންވާ ބޭފުޅެއްކަމަށް ފެނިފަޑައިނުގަތުމެވެ. އެހެންކަމުން އެންމެ މަސްލަޙަތު ހުރި ގޮތަކަށް މިމައްސަލަ ހަމަޖެއްސޭނެ ކަމަށް ގިނަބޭފުޅުންނަށް ފެނިވަޑައިގަތީ ގާނޫނު އަސާސީއަކުން ދައުލަތް ހިންގުމަށް ހަމަޖައްސައި ދައުލަތް ހިންގާނޭ މުއައްސަސާތަކެއް އެގާނޫނު އަސާސީއިން އުފައްދައި، ރަދުންގެ އަތްޕުޅުމަތީގައިވާ ބާރުތައް މި މުއައްސަސާތަކުގެ މައްޗަށް ބަހައިލުމެވެ. މިގޮތުން އުފެދުނު ހަރަކާތްތަކަށް އިނގިރޭސި ސަރުކާރުންވެސް ވަރަށް ބޮޑު ޝައުގުވެރިކަމެއްދީ މަދަދުވެރިވެފައިވެއެވެ. ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން 1931 ވަނަ އަހަރުގެ މާރޗް މަހު 5 ވަނަ ދުވަހު ސިލޯނުގައި ހުރި އިނގިރޭސި ގަވަރުނަރުގެ ގާއިމްމަގާމް ސާރ ބާނަޑް ބޯޑިލޯން ދިވެހި ދައުލަތުގެ އެދުމުގެ މަތީން މާލެއަށް ވަޑައިގަތެވެ.

ސަރ ބޯޑިލޯން މާލޭގައި ހުންނެވި ހުންނެވުމުގައި މާލޭގައި ތިއްބެވި ތައުލީމީ މީހުންނާ މަޝްވަރާ ކުރެއްވިއެވެ. އަދި އެމަޝްވަރާއިން އޭނާއަށް ފެނިވަޑައިގެންނެވި ގޮތުގެ ލަފާތައް ރަދުންނަށް ލިޔުއްވި ފަތްކޮޅުތަކެއްގެ ސިފައިގައި ދިވެހި ދައުލަތަށް އެރުވިއެވެ. ސަރ ބޯޑިލޯންގެ ލަފާގައި ހިމެނޭ އެންމެ މައިގަނޑު ހުށަހެޅުމަކީ "ދިވެހިރާއްޖެއަށް އެންމެ އެކަށީގެންވަނީ މަހްކަމާތަކެއްގެ ވެރިންގެ މައްޗަށް އެކުލެވިގެންވާ ދައުލަތް ހިންގާ މަޖިލީހަކުން ސަރުކާރު ހިންގަމުން ގެންދިއުން" ކަމަށެވެ. މާނައަކީ ރަދުންގެ އަތްޕުޅުގައިވާ ދައުލަތް ހިންގުމުގެ ބާރު ބޮޑުވަޒީރަކު އިސްވެ ހުންނަ ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހަކަށް ދޫކޮށްލުމެވެ. މި ލަފާގެ ނަތީޖާއެއް ގޮތުން އައްސުލްޠާން މުޙައްމަދު ޝަމްސުއްދީން އިސްކަންދަރު ސިރީކުލަ ސުންދަރަ ކައްތިރި ބަވަނަ މަހާރަދުން ދައުލަތުގެ ކުރިއަށް ތިއްބެވި ބޮޑުންގެ ތެރެއިން ބައެއް ބޭފުޅުން، އެ ރަދުންގެ ހިރިޔާ ފާތުރާދަށަށް ހާޟިރު ކުރެއްވިއެވެ.[1]

ދައުލަތުގެ ކުރިއަށް ތިއްބެވި ބޮޑުންގެ ތެރެއިން ބައެއް މީހުން ހާޟިރު ކުރެއްވުމަށްފަހު 19 މާޗް 1931 ގައި ރަދުން އެމީހުންނަށް އަމުރު ކުރެއްވީ ދިވެހިރާއްޖެ އާއި އެކަށީގެންވާފަދަ ގާނޫނު އަސާސީއެއް އެކުލަވައިލުމަށެވެ. މިކަމަށް ރަދުން އެންގެވި އެންގެވުމުގައި ވަނީ "އިސްލާމް ދީނާއި ޚިލާފުނުވާ ގޮތަށް، މިރާއްޖޭގެ މުސްކުޅި އާދަކާދައިގެ ތެރެއިން މިޒަމާނަށް ކަމުދާން ހުރިގޮތްތައް ލައިގެން މިދައުލަތަށް މިހިނދަށް ލިބިހުރި ފައިސާއެއްގެ މައްޗަށް ވިސްނުން ބަހައްޓައިގެން މަގޭ ރައްޔިތުންނަށް ލުއި ކުރެވެންހުރި ވަރަކަށް ލުއި ކުޅައުމަށް ބުރަވެ ތިބެގެން، ބޭރުކަންތަކާއި ބެހޭ ގާނޫނުތަކުގައި އިގިރޭސި ދައުލަތާއި މިދައުލަތާއި ދެމެދުގައި އޮތް މުއާހަދާއާއި ޚިލާފުނުވާނޭ ގޮތަކަށް މިދައުލަތުގެ އެންމެހައި ކަންތައްތައް ހިންގުމުގެ ގާނޫނުތައް ހަދައި ލިޔެ ގަރާރު ކުރުމަށެވެ."

ގާނޫނު އަސާސީ އެކުލަވައިލުމުގެ މަޖިލިސްގެ ރައީސަކަށް އިސް ކުރެއްވީ އޭރުގެ ބޮޑުވަޒީރު އަލްއަމީރު އަބްދުލްމަޖީދު ރަންނަ ބަޑޭރި ކިލެގެފާނެވެ. ރައީސްގެ ނާއިބް ކަމަށް އިސްކުރެއްވީ އަލްއަމީރު އަލީ ކުޑަރަންނަބަޑޭރި ކިލެގެފާނެވެ. ސެކްރެޓަރީކަމަށް އައްޔަން ކުރެއްވީ އަލްގާޟީ ހުސައިން ޞަލާޙުއްދީން އުއްތަމަ ފަނޑިޔާރު މަނިކުފާނެވެ.

ގާނޫނު އަސާސީ އެކަށަ އަޅުއްވައި ޑްރާފްޓް ކުރެއްވުމުގެ މަސައްކަތް ފެށުމުގެ ކުރީގައި 2 ކޮމިޓީއެއް އެކުލަވައިލެވުނެވެ. އެއް ކޮމިޓީ އަކީ ރާއްޖޭގެ މުސްކުޅި އާދަކާދަތައް ލިޔުމަށް އެކުލަވައިލެވުނު ކޮމިޓީއެކެވެ. އަނެއް ކޮމިޓީއަކީ އޭރު ކޮޅުނބުގައި ހުންނެވި ދިވެހި ދައުލަތުގެ ސަފީރު ފޮނުއްވައިފައިވާ އިނގިރޭސި ބަހުން ލިޔެފައިހުރި ގާނޫނުތަކެއް ތަރުޖަމާ ކުރުމަށް އެކުލަވައިލެވުނު ކޮމިޓީއެކެވެ. މިއަށްފަހު ގާނޫނު އަސާސީ ޑްރާފްޓް ކުރުމަށް ކުޑަ ކޮމިޓީއެއް އެކުލަވައިލެވުނެވެ. މި ކުޑަ ކޮމިޓީގައި ހިމެނުނީ 7 ބޭފުޅުންނެވެ. ކުޑަ ކޮމިޓީގެ މަސައްކަތް ނިމި އެކޮމިޓީއިން ތައްޔާރުކުރެއްވި ޑްރާފްޓް 10 ޖޫން 1931 ގައި މަޖިލީހަށް ހުށަހެޅުނެވެ. މިޑްރާފްޓް ހުށަހެޅުމުން މަޖިލީހުގެ ޖަލްސާއަކުން އެއްބަސް ވެވުނީ ރަދުންނަށް އެގާނޫނުތައް ދެންނެވުމަށްފަހު އަދިވެސް މެމްބަރުން އެޑްރާފްޓާ މެދު ވިސްނެވުމަށް މަޖިލީހުގެ މެމްބަރުންނަށް އެޑްރާފްޓްގެ ކޮޕީ ދިނުމަށެވެ. ގާނޫނު އަސާސީ އެކުލަވައިލުމަށް އުފެއްދެވި މަޖލީހުގެ މަސައްކަތް ނިމުނީ 19 މޭ 1932 ގައެވެ. އަދި ގާނޫނު ހަދާ މަޖިލީހުގެ އެންމެފަހު ޖަލްސާ އޮތީ 1932 ވަނަ އަހަރުގެ ޖޫން މަހު 12 ގައެވެ.

ގާނޫނު އަސާސީ އެކުލަވާލުމުގެ މަސައްކަތް، އެކަމަށް އެކަށައެޅުއްވި މަޖިލީހުން ނިންމަވައިފައިވަނިކޮށް، 22 ސެޕްޓެމްބަރ 1932 ގައި ކީރިތި މަހާރަދުން "މަޝްވަރާ މަޖިލިސް" މިނަމުގައި އައު މަޖިލީހެއް އުފެއްދެވިއެވެ. މި ބަޔާންކުރެވުނު މަޖިލިސް އުފައްދަވައި ރަދުންގެ ފަރާތުން މިކަން ބޮޑުވަޒީރަށް އެންގެވި ލިޔުމުގައި ރަދުން ވިދާޅުވެފައިވަނީ ދައުލަތުގެ ކަންތައްތައް ހިންގެވުމަށާއި ގާނޫނު އަސާސީ ފާސް ކުރުމުގެ ކަންތައްތައް ހިންގެވުމަށްޓަކައި މަޝްވަރާ މަޖިލީހެއް ގާއިމް ކުރައްވައިފި ކަމަށާއި މިމަޖިލީހުގައި ބޮޑުވަޒީރުވެސް ހިމެނި ވަޑައިގަންނަވާ ކަމަށާއި އާދަވެގެން ދައުލަތުން ހިންގަމުން ގެންދާ ކަންތައްތައް ނޫން އެހެން ކަމެއް މި މަޖިލީހުގެ މަޝްވަރާއާއި ނުލައި ނުހިންގެވުމަށް ރަދުން ގަސްދު ކުރައްވައިފި ކަމަށެވެ.

ދައުލަތުގެ ކަންތައް ހިންގެވުމުގައި ނަސޭހަތްތެރިވާނޭ މަޝްވަރާ މަޖިލިސް އުފެދުނުތާ 22 ދުވަސް ފަހުން އޭރުގެ ބޮޑުވަޒީރު އަބްދުލް މަޖީދު ރަންނަބަނޑޭރި ކިލެގެފާނު އިސްތިއުފާ ދެއްވިއެވެ. ބޮޑުވަޒީރުގެ އިސްތިއުފާ ރަދުން ގަބޫލު ފުޅު ކުރެއްވީ މަޝްވަރާ މަޖިލީހުގެ ލަފައާއެކު ގައެވެ. ބޮޑުވަޒީރުގެ އިސްތިއުފާ ގަބޫލު ކުރެއްވުމާއެކު މަޝްވަރާ މަޖިލީހުން ސަރުކާރު ހިންގާނޭ ގޮތް ކަނޑައަޅައި އެކަންކަން ހަމަޖެއްސިއެވެ. ފުރަތަމަ ގާނޫނީ ސަރުކާރުގެ ވަޒީރުން ކަމުގައި އައްޔަން ކުރެއްވުމަށް ގަސްތު ކުރެވިފައިވާ ބޭފުޅުންގެ ދަރަނީގެ ކަންތައް މަޝްވަރާ މަޖިލީހުން އިސްކަމެއްގެ ގޮތުގައި ހަމަޖެއްސެވިއެވެ. މިފަދަ ބޭފުޅުންގެ ދަރަނިތަކެއް ހަމަޖެއްސެވުމަށްޓަކައި 26 ހާސް ރުފިޔާ ދައުލަތުން ދެއްވުމަށް މަޖިލީހުގެ މެމްބަރުންގެ އަގުލަބިއްޔަތުން ފާސް ކުރެއްވިއެވެ. އޭގެ ފަހުގައި މަޝްވަރާ މަޖިލީހުގެ މެމްބަރުން ދެން ކުރެއްވިކަމަކީ ވަގުތީ ސަރުކާރެއްގެ ކަންތައް ހަމަޖެއްސެވުމަށާއި ގާނޫނު އަސާސީ ފާސް ކުރުމުގެ އިންތިޒާމް ހަމަޖެއްސެވުމަށެވެ.

މިބުނެވުނު ކަންކަމަށްފަހު ގާނޫނު އަސާސީ އިއުލާން ކުރެވުނީ 22 ޑިސެމްބަރ 1932 ގައެވެ. ގާނޫނު އަސާސީ އިއުލާން ކުރެއްވުމާއެކު އެދަރުބާރުގައި ގާނޫނު އަސާސީގެ ދަށުން އުފެދުނު ފުރަތަމަ ސަރުކާރުގެ ބޮޑުވަޒީރުގެ ނަންފުޅާއި ވަޒީރުންގެ ނަންފުޅުތައް އިއުލާން ކުރެވުނެވެ.

ދިވެހިރާއްޖޭގެ ފުރަތަމަ ގާނޫނު އަސާސީ އެކުލެވިގެންވަނީ 92 މާއްދާގެ މައްޗަށެވެ. މިގާނޫނު އަސާސީ އެކުލެވުމަށް އެކަށައެޅުނު މަޖިލީހުގެ އެއް މެމްބަރު ކަމަށްވާ މުހައްމަދު އަމީން އެގާނޫނު އަސާސީ އާމެދު ވިދާޅުވެފައިވަނީ "ގާނޫނު އަސާސީ ހެދިފައިއޮތީ ދިވެހިރާއްޖެއަށް ލިބިފައިވާ ތަހުޒީބާއި ތަމައްދުނާއި އެއްގޮތަކަށްވެސް ނޭޅޭފަދަ މަތިވެރި އުސޫލެއްގެ މަތީންނެވެ. ބިންގަލެއް ކަމަށް ބެލިފައިވަނީ އިނގިރޭސި ވިލާތުގެ ގާނޫނު އަސާސީއާއި މިސްރުގެ ގާނޫނު އަސާސީއެވެ. ގާނޫނު އަސާސީއެއް އުފެއްދުމުގައި ދިވެހި ދައުލަތަށް ނަސީހަތްތެރިވެ ވަޑައިގަތުމަށް ވަޑައިގެންނެވި އަލްފާލިލް ބޯޑިލޯންގެ އަގުހުރި ނަސީހަތްޕުޅުތަކުގެ މައްޗަށް ކުޑަވެސް ހުރުމަތްތެރިކަމެއް ނުބަހައްޓަވައެވެ. ސަބަބަކީ އޭނާ ވަކާލާތު ކުރެއްވި ފަދަ ސަރުކާރަކީ ދިވެހިރާއްޖެއަށް ފުދޭވަރަށްވުރެ މާ ދަށު ދަރަޖައިގެ ސަރުކާރެއް ކަމުގައި ގިނަ މެމްބަރުންނަށް ހީފުޅުވީކަމެވެ. އާދޭހެވެ. އަޅުގަނޑަށް އަނެއްކާވެސް ދެންނެވޭނީ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ފުރަތަމަ ގާނޫނު އަސާސީއަކީ އަމަލީ ގޮތުން އަޅުގަނޑުމެންނަށް އެއްގޮތަކަށްވެސް އެއަށް ތަބައަ ނުވެވޭފަދަ ގާނޫނު އަސާސީއެކެވެ. އެގާނޫނު އަސާސީގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް ހެދި އަހްކާމުއާއްމު އެއަށް ވުރުވެސް ދައްޗެވެ. އުނދަގުލެވެ. އެކަމުގެ ހިތިކަން ..................."

މުހައްމަދު އަމީން ވިދާޅުވެފައިވާ ފަދައިން ގާނޫނު އަސާސީއަށް އަމަލު ކުރަން ފެށުމަށްފަހު ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ހަދަން ފެށި ގާނޫނުތަކަށް އަމަލުކޮށް ތަންފީޒު ކުރުމަކީ ނުހަނު ދަތިކަމަކަށް ވެއްޖެއެވެ. ގާނޫނުތަކާ މެދު އާންމުންގެ ހޭލުންތެރިކަމެއް ނެތެވެ. ލަސްތަކެއްނުވެ ވުޒާރާތައް ހިންގެވުމަށް ތިއްބެވި ބޭފުޅުންގެ މެދުގައި ޚިޔާލުތަފާތުވުން އުފެދި ހަމަނުޖެހުން އުފެދެން ފަށައިފިއެވެ. ރައްޔިތުންނަށް މެދުވެރިވާންފެށި ދަތިތަކާމެދު ރަދުންވެސް ފިކުރުފުޅު ބޮޑުވެއްޖެއެވެ. ވެރިކަން ހިންގުން އޮޅުންބޮޅުން ގަނޑެއްގެ ތެރެއަށް ދިއުމުގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން ރައްޔިތުން ގުޅަކުޅޭ ފަސްގަނޑަށް ނުކުމެ ގާނޫނު އަސާސީ ވީދައިލީ އެގާނޫނު އަސާސީ އަށް އަހަރުވެސް ނުވަނީހެވެ.

ފުރަތަމަ ގާނޫނު އަސާސީއަށް އަމަލުކުރަން ފެށުމާ ވިދިގެން އުފެދުނު ސިޔާސީ މައްސަލަތައް ހައްލުކުރުމުގެ ގޮތުން އަބްދުލް މަޖީދު ރަންނަބަނޑޭރި ކިލެގެފާނުގެ މޭސްތިރިކަމުގެ ދަށުން ކުރީގެ ގާނޫނު އަސާސީ އަސްލަކަށް ބަލައިގެން ގާނޫނު އަސާސީއެއް ޑްރާފްޓު ކުރެވުނެވެ. ދެވަނަ ގާނޫނު އަސާސީ ރައްޔިތުންގެ ޚާއްސަމަޖިލީހުން ފާސްކޮށް ހިންގަންފެށީ 1934 ގެ ޖުލައި 5 ވަނަ ދުވަހުން ފެށިގެންނެވެ. 1937 ގައި އެ ގާނޫނު އަސާސީއަށް އިސްލާހުތަކެއް ގެނެވުނެވެ. އިސްލާހުކުރެވުނު މިގާނޫނު އަސާސީ 31 ޖެނުއަރީ 1940 ގައި ރައްޔިތުންގެ ޚާއްސަ މަޖިލީހުން އުވައިލައި މުޅީން އައު ގާނޫނު އަސާސީއެއް ހެދިއެވެ. އެއަށްފަހު، 17 މާއްދާގެ މައްޗަށް އެކުލެވޭ "ކުޑަ ގާނޫނު އަސާސީ" ގެ ނަމުން މަޝްހޫރު ގާނޫނު އަސާސީ ރައްޔިތުންގެ ޚާއްސަ މަޖިލީހުން ފާސްކުރީ 23 އޭޕްރީލް 1942 ގައެވެ. އަބްދުލް މަޖީދު ރަންނަބަނޑޭރި ކިލެގެފާނު ރަސްކަމަށް އިންތިޚާބު ކުރުމަށްޓަކައި މި ގާނޫނު އަސާސީ އަށް 1944 ވަނަ އަހަރު އިސްލާހުތަކެއް ގެނެވުނެވެ. މި ގާނޫނު އަސާސީގެ ދަށުން ރަސްކަމެއްގެ ގޮތުގައި ރާއްޖޭގެ ވެރިކަން ހިންގަމުން ދަނިކޮށް 1952 ވަނަ އަހަރު ރާއްޖޭގެ ވެރިކަން ޖުމްހޫރީ ވެރިކަމަކަށް ބަދަލު ކުރުމަށް ފާސް ކުރުމާ ގުޅިގެން ރާއްޖޭގެ ގާނޫނު އަސާސީ ޖުމްހޫރީ ގާނޫނު އަސާސީއަކަށް ބަދަލުކޮށް ވެރިކަން ހިންގުމުގެ އުޞޫލުތަކަށް ބޮޑެތި ބަދަލުތަކެއް ގެނެސް 1 ޖެނުއަރީ 1953 ގައި ދިވެހިރާއްޖޭގައި އަނެއްކާވެސް އާ ގާނޫނު އަސާސީއަކަށް އަމަލުކުރަންފެށުނެވެ.

      21 އޮގަސްޓް 1953 ވަނަ އަހަރު ގެނެވުނު އިންގިލާބަކާއި ގުޅިގެން ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމްހޫރިއްޔާ އުވައިލައި އަލުން ރަސްކަމެއް ގާއިމް ކުރުމަށްޓަކައި 1954 ގައި އަމަލު ކުރަންފެށި ގާނޫނު އަސާސީއަށް 20 މޭ 1954 ގައާއި 4 ޖޫން 1954 ގައި ރައްޔިތުންގެ ޚާއްސަ މަޖިލީހުން އިސްލާހުގެނައެވެ. އެއަށްފަހު 1967 ވަނަ އަހަރުގެ ޖުލައި މަހު 10 ވަނަ ދުވަހުވެސް ގާނޫނު އަސާސީއެއް އިއުލާން ކުރެވި އެމައްޗަށް އަމަލު ކުރެވުނެވެ. މިގާނޫނު އަސާސީ އަށް އަމަލު ކުރެވެމުން ދަނިކޮށް 1968 ވަނަ އަހަރުގެ މާޗް 15 ގައި ނެގުނު އާންމު ވޯޓަކުން ރާއްޖޭގެ ވެރިކަން އަނެއްކާވެސް ޖުމްހޫރިއްޔަތަކަށް ބަދަލު ކުރަން ފާސްވުމާ ގުޅިގެން އެއްކުރެވުނު ރައްޔިތުންގެ ޚާއްޞަ މަޖިލީހުން ފާސްކުރެއްވީ އައު ގާނޫނު އަސާސީއެއްގެ ޑްރާފްޓް އެކުލަވައިލުމުގެ މަސްއޫލިއްޔަތު 4 ބޭފުޅެއްގެ މައްޗަށް އެކުލެވިގެން ވާ ކޮމިޓީއަކާ ހަވާލުކުރުމަށެވެ. މި 4 ބޭފުޅުންގެ ކޮމިޓީން އެކުލަވައިލި ޑްރާފްޓް ބެލުމަށްޓަކައި ވަޒީރުލްއައުޒަމް ގެ އޮފީހުން އަނެއްކާވެސް 5 ބޭފުޅުންގެ ކޮމިޓީއަކާ ހަވާލުކުރިއެވެ. މި ކޮމިޓީއިން އެ ޑްރާފްޓަށް ގެންނެވި ބަދަލާއެކު ރައްޔިތުންގެ ޚާއްސަ މަޖިލީހުގެ ޖަލްސާއަށް ހުށަހެޅުނު ޑްރާފްޓް ޚާއްސަ މަޖިލީހުގެ އިއްތިފާގުން ފާސްވިއެވެ. މި އައު ގާނޫނު އަސާސީއަށް އަމަލުކުރަންފެށުނީ 11 ނޮވެމްބަރ 1968 ދުވަހުއެވެ.

ރާއްޖޭގެ ގާނޫނު އަސާސީގެ ތާރީޚުގައި މިހައިތަނަށް އެންމެ ގިނަދުވަހު ދެމިއޮތް 1968 ގެ ގާނޫނު އަސާސީއަށް ރައީސް އިބްރާހީމް ނާސިރުގެ މޭސްތިރި ކަމުގެ ދަށުން 3 ފަހަރެއްގެ މަތީން ބަދަލު ގެނެވުނެވެ. އެއީ 1970 ވަނަ އަހަރުގެނެވުނު ބަދަލާއި 1972 ވަނައަހަރު ގެނެވުނު ބަދަލާއި 1975 ވަނައަހަރު ގެނެވުނު ބަދަލެވެ. އިބްރާހިމް ނާސިރުގެ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާކަމުގެ ދެ ދައުރު ނިމި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ މަގާމާއި މައުމޫނު އަބްދުލް ގާއްޔޫމު ހަވާލު ވެވަޑައިގަތުމާއެކު 1978 ވަނަ އަހަރުގެ ޑިސެމްބަރ 31 ގައި ގާނޫނު އަސާސީ އިސްލާހް ކުރުމަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރިއެވެ. ގާނޫނު އަސާސީ އެކުލަވައިލުމަށް އެއްކުރެވުނު ޚާއްސަ މަޖިލީހުގެ މަސައްކަތް ފެއްޓުނީ 1980 ވަނަ އަހަރުގެ ފަހުކޮޅުގައެވެ. ރައީސް މައުމޫނުގެ މޭސްތިރިކަމާ އިރުޝާދުގެ ދަށުން ރައްޔިތުންގެ ޚާއްސަ މަޖިލީހަށް އައު ގާނޫނު އަސާސީއެއް އެކުލަވައިލެވުނީ 17 (ސަތާރަ) އަހަރުންނެވެ. މިއައު ގާނޫނު އަސާސީ ރައްޔިތުންގެ ޚާއްސަ މަޖިލީހުން ފާސްކޮށް އެ ގާނޫނު އަސާސީ 27 ނޮވެމްބަރ 1997 ގައި ތަސްދީޤު ކޮށް ހިންގަން ފެށީ 1 ޖެނުއަރީ 1998 ގައެވެ.

1 ޖެނުއަރީ 1998 ގައި އަމަލު ކުރަން ފެށުނު "ނޫ ގާނޫނުއަސާސީ" އިސްލާހުކުރުމަށްޓަކައި 2004 ވަނަ އަހަރު ރައްޔިތުންގެ ޚާއްސަ މަޖިލީހެއް އެކުލަވާލެވުނެވެ. މި ޚާއްސަ މަޖިލީހުން އެކުލަވާލި ގާނޫނު އަސާސީ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ މައުމޫން ޢަބްދުލް ގައްޔޫމް ތަސްދީގު ކުރެއްވީ 7 އޮގަސްޓް 2008 ގައެވެ. 7 އޮގަސްޓް 2008 ގައި އަމަލުކުރަން ފެށި ގާނޫނުއަސާސީ މަޝްހޫރު ވެފައިވަނީ "ފެހި ގާނޫނުއަސާސީ" ގެ ނަމުންނެވެ.

 [1] މުޙައްމަދު އަމީން، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ގާނޫނު އަސާސީގެ ޙަޔާތް، ޞ، 5، 15 ޖުމާދައްސާނިޔާ 1370ހ